3 aydan uzun süren uykusuzluk “insomnia” habercisi

Uykusuzluğun (insomnia) fazla sık görülen ve fazla ciddi idareli kayıplara sebebiyet veren bir rahatsızlık olduğunu söyleyen Doç. Dr. Uzar, “Uykusuzluk, uykuya dalmada zorluk, uykunun bölünmesi ve bitmiş uyuyamama ya da istenilenden önce uykudan kalkma durumudur. Toplumda hastaların koskocoman bir kısmı tanı konmaksızın biçare halde kalmaktadırlar. Uyku, aşırı üzüntü ve çökkün duygu durumu gibi birçok iç faktörlere hassastır.

Dış faktörler olarak geçici stresler, hastalık, kaza, evlenme, boşanma, eğitim, meslek edinme, kazanç seviyesinde azalma, işsiz kalma, fazla şamata, yüksek veya düşük ısılar, rahatsız yatak, yüksek rakım, ‘jet lag’, hap vazgeçme, alışık olunmayan şartlarda uyuma en sık görülen sebeplerdir” şeklinde konuştu.

Uykusuzluk probleminin nedenleri

Bazı uykusuzluk problemlerinin psikiyatrik bozukluklar olmaksızın ortaya çıktığını gösteren Doç. Dr. Uzar, “Hem, bazı ilaçlar, madde kullanımı, sıkıntılı ayak sendromu, vücudun herhangi bir yerinde sancı, bilekte sinir sıkışması, asap damarlarında etkilenme (polinöropati), vardiyalı iş uyku bozukluğu, ‘jetlag’ uykusuzluğun sebepleri arasındadır. Keyif nedeniyle alınan hap ya da madde kullanımı, alkol ve kafein de uykusuzlukta rol oynayabilir” diye konuştu.

Doç. Dr. Uzar, “Sıkıntılı ayak hastalığı, kişinin uykuya dalma sırasında ayaklarda huzursuzluk, ağrı, yanma ya da anormal hisler sonucu ayaklarını hareket ettirmek ve seyahat etmek ister ve bu yüzden kişi uykuya dalamaz. Yetişkinlerin takriben üçte birinde sene içinde bir veya daha pozitif dönem uykusuzluk problemi belirlenmiştir.

Toplumda yüzde 10-15 kişide uykusuzluk mevcuttur. Yaşla birlikte uykusuzlukta büyüme gösterir. Keza bilhassa ileri yaşta görülen Alzheimer hastalığı ve Parkinson hastalığı gibi hastalıklarda uykusuzluk sık görülür. Çare edilmeyen uykusuzluk önemli olarak sosyal ve mesleki problemlere, uyarı dağınıklığı ve hafızada bozulmaya sebep olur.

Bazı depresyon ilaçları uykusuzluğun yanı sıra uykuda bacakları hareket ettirme ricası ayaklarda rahatsızlık ve uykuya dalmada güçlük yapabilir. Uykusuzluğu olan kişinin bütün bir nörolojik muayene ve psikiyatri konsültasyonu yapılmalıdır. Hastalardan uyku günlüğünü doldurması istenir. Gün içi kısa gündüz uykuları veya değişken yatma/uyanma saatlerinin tespiti için önemlidir. Tanı konduktan daha sonra hastaya davranışlarını düzeltme, altta yatan nedeni ortadan kaldırma ve uygun hap tedavisi verilir. Hastanın uykuda ayakları hareket ettirme huzursuzluk ayaklarda sancı varsa uyku testi yapılması gerekir” biçiminde konuştu.

“Uyku ölümün kardeşi olarak biliniyor”

Uzm. Psk. Ebru Öztepe Yavaşçı ise, “Uyku ölümün kardeşi olarak biliniyor. Uyku ile yapılan uzun incelemeler sonucunda ilk olarak 1978 yılında “Sleep” adıyla dergi çıkarılmış ve 1979 yılında da American Sleep Disorders Association (ASDA) uyku ve kurnazlık bozukluklarının tanı sınıflamasını yayınlamıştır.

Uyku bozukluklarının epeyce geniş bir yelpazesi vardır. Bu yelpazenin bir parçası olan insomnia ve psikiyatrik bozukluklardaki uyku değişiklikleri ruh sağlığında en tartma arz eden durumlardır. İnsomnia, uykuya dalma, uykuyu sürdürme ve sonlandırmaya ilişkin, huzur veren olmayan uyku olarak kabul edilmektedir. Bu özelliklerin herkes insomnia tanımı için tatmin edici olmakla birlikte, bunların tümü bir arada da olabilmektedir. Aslında insomnia ile kastedilen şey, kişilerin yeteri süre ve vakit diliminde uyuyamadığı için dinlenemediği ve yeni bir güne hazır olamadığı durumlar olarak tanımlanabilir.

Burada vurgulanması gereken diğer bir nokta da uyku sorununun işlevselliği bozması ve diğer bir nedene tabi olarak oluşmamasıdır. İnsomnia tanısı koyarken uyku sorununun bir aydır devam etmesi de önemlidir. İnsanların yüzde 50’si yaşamlarının bir döneminde insomnia sorunu yaşamaktadır. Bunların yarısı uyku sorunlarının önemli boyutta olduğunu ifade eder. İnsomnia yüzde 10-20 oranda ağır ve kalıcı olur. Türkiye’de ortalama yüzde 22 oranında insomnia varlığı tespit edilmiştir” açıklamalarında bulundu.

Nitelikli bir uyku için ne yapmalı

Kaliteli bir uyku için alınan tedbirlere uyku hijyeni dendiğini ifade eden Uzm. Psk. Yavaşçı, “Uyku hijyeni için uyku öncesi mutat alışkanlıklar belirlenmeli. Mesela yatmadan 1 saat önce duş olmak ya da kitap okumak gibi. Yatak, televizyon seyretmek, yemek yemek yeme gibi işler için kullanılmamalı. Yatak odası dar olmalı; oda ısısının azlığı çokluğu, gürültü, ışık gibi. Bambaşka yerlerde yatmamaya özen gösterilmeli. Eğer gündüz uyunursa 15-20 dakikadan daha uzun olmamalı. Uyanınca yatakta uzun vakit kalınmamalı” ifadelerini kullandı.