Sağlıklı yaşlanmak için 7 anahtar sözcük

Hayat süresinin uzamasıyla beraber sağlıklı ve nitelikli yaşlanmanın önemi de arttı. İnsanların kaliteli yaşlanmak için hayat yolculuğuna özen göstermeleri gerektiğini söyleyen Anadolu Sağlık Durumu Merkezi ile meslek birliği içerisinde olan Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi Geçiş Dönemi Bakımı Araştırma Direktörü Dr. Alicia I. Arbaje, “Her şeyden önce yaşlanmaya bakışınızı tekrar değerlendirin. Sizi neşelendiren, sağlığınıza sağlık durumu katan etkinliklerde bulunun. Aldığınız sağlık durumu hizmetleri hedeflerinize ve hayattan ne istediğinize uysun” dedi.

Tıp biliminde yaşanan gelişmeler ve sıhhat alanındaki farkındalık çalışmaları hayat sürelerinin artmasını sağlıyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün son raporu dünya genelinde sıradan hayat süresinin 5 sene arttığını gösterirken sağlıklı bir ihtiyarlık için atılacak adımlar daha da tartı kazanıyor. İnsanların genel olarak yaşlanmayı bir iniş dönemi olarak gördüğünü söyleyen Dr. Arbaje, nitelikli bir yaşam ve yaşlılık için önce hayata görüş açısının değiştirilmesi gerektiğini söyledi. Geriatri yani ihtiyarlık hekimliği konusunda uzman olan Dr. Arbaje, dinç bir yaşlılık dönemi için ipuçlarını paylaştı.

1 – Mutlaka bir hobi edinin

İleri yaştaki yetişkinlerin sosyal bağlarından kopmaması gerektiğini belirten Dr. Arbaje, “Hoşunuza giden bir hobi edinin. Bir kasıt doğrultusunda yaşayın. Kasıt ve değerlerinize uygun etkinliklere katılın. Bu hem ruhunuzu iye gelir keza de beyninizin şekil ve fonksiyonunu olumlu etkiler” dedi ve sigara kullanımının yaşlanmayı hızlandıran bir numaralı etken olduğunu hatırlattı.

2 – Nebati ve sebze–meyve ağırlıklı beslenme tarzını benimseyin

Beslenmenin dinç yaşlanmada büyük ağırlık taşıdığını anlatan Dr. Arbaje, “İşlemden geçmemiş, nebati, sebze-meyve ağırlıklı bir beslenme tarzı benimseyin. Bu sayede bağırsaklarınızda yaşamış bakteriler olumlu etkilenir, kronik hastalık riski azalır ve yaşam süresi uzar. Mesela meyve suyu yerine meyve, ekmek ve makarna yerine bütün tahıllar, beyaz pirinç yerine kahverengi pirinç tüketilebilir” diye konuştu.

3 – Hayvansal gıdalar beslenmenin yüzde 10’unu aşmamalı

Genel bir prensip olarak her öğünde tabağın yarısının protein, kalan yarısının ise meyve ve sebze ile doldurulması gerektiğini anlatan Dr. Arbaje, “Her gün yeşillik, fasulye, soğan, mantar, dağ meyveleri ve tohum tüketmeye çalışılmalı. Hayvansal ürünler beslenmenin yüzde 10’unu geçmemeli” dedi. Stres yönetiminin önemine değinen Dr. Arbaje, “Gerginlik, yürüyüş ve meditasyon ile yönetilebilir. Dua etmek, derin düşüncelere dalmak ve jurnal tutmak da yararlı olur” diye konuştu.

4 – İhtiyacınız olmayan bakımdan kaçının

Sosyal yalıtım, fazla fazla hap kullanımı ve fazla artı afiyet hizmeti almaktan kaçınılması gerektiğini anlatan Dr. Arbaje “Her ne dek hastaneye yatışları engelleyemesek de kendimize iyi bakarak, iyi beslenerek, spor yaparak ve uyumlu olarak genel denetim için doktora görünerek hastaneye gitme ihtiyacımızı eksilmek muhtemel” ifadelerini kullandı.

5 – Kullandığınız ilaçları yılda 2 defa gözden geçirin

Yılda minimum iki defa, kullanılan ilaçların gözden geçirilmesi ve hekime danışılması gerektiğini anlatan Dr. Arbaje, “İlaçlar yaşlanmaya atfedilen bir takım belirtilere yol açabilir. En yakın takibe alınması gereken ilaçlar ise kan incelticiler, uyku ilaçları, alerji ilaçları, diüretikler, kan basıncı ilaçları, sızı kesiciler ve antidepresanlardır” dedi. Dr. Arbaje, hap kullanımı ile herkesin kendine şu soruları sorması gerektiğini belirtti:

– Hala bu ilaca ihtiyacım var mı?

– Hala aynı dozu almam gerekiyor mu?

– Bu ilacın bir alternatifi var mı? (Örneğin hayat tarzı değişikliği gibi)

5 – Ihtiyarlık döneminiz ile ilgili plan yapın

Sağlıkla ilgili bir sorunun meydana gelmeden önce aileyle konuşulması gerektiğini gösteren Dr. Arbaje, “Kendinize ‘Ya hastalanırsam? Ya partnerim hastalanırsa? Ona kim bakacak? Bana kim bakacak? Ve en önemlisi, ‘Ben karar veremez duruma gelirsem, kim benim adıma karar verecek?’ sorularını sorun” diye us verdi.

6 – Afiyet sisteminde yolunuzu şaşırmayın, planınızı yapın

Hastanın kendi başına karar veremeyecek duruma gelirse adına kimin karar vereceğini de belirlemesi gerektiğini anlatan Dr. Arbaje “Yaşlı sağlığı ile ilgilenen Geriatri uzmanlarına danışmanızda fayda var. Geriatri uzmanı düşünce, duygudurum, kullanılan ilaçlar ve hareket kabiliyeti durumlarını değerlendirir ve ileri yaştaki yetişkinlerin evlerinde yardıma yoksul duymaksızın yaşayabilmelerine tezgâhtar olur” dedi.

İleri yaşlarda doktor randevularına bakım planını anlayabilecek biriyle beraber gitme önerisinde yer alan Dr. Arbaje, “Afiyet kayıtlarınızı saklayın. Sizin veya diğer bir aile üyenizin hasta olması durumunda ne yapılacağına dair acil koşul planları hazırlayın” şeklinde konuştu.

7 – Dinç yaşlılığın kriterleri

Johns Hopkins Medicine ile meslek birliği içerisinde olan Anadolu Afiyet Merkezi’nden İç Hastalıkları ve Geriatri Uzmanı Prof. Dr. Çağatay Öktenli sağlıklı yaşlılığın 5 kriterini şöyle açıkladı:

Maddesel iyilik

Bilinçli ve dengeli gıda alışkanlıkları geliştirmek, uyumlu fiziki aktivite gerçekleştirmek ve zararlı alışkanlıklardan uzak durmaktır.

Zihinsel iyilik

Beynin sürekli olarak okuyarak, izleyerek, dinleyerek uyarılması, problem ve bulmaca çözme ile zihinsel aktivitenin canlı tutulması ve öteki el becerisi ve sanatsal yeteneklerle imalatçı anlamsız süre etkinlikleri geliştirilmesidir.

Sosyal iyilik

Akrabalar veya çevremizdeki öteki insanlarla iyi iletişim ve ilişkiler kurulabilmesi, topluma ve çevreye artı katkıda bulunabilmek için mücadele gösterilmesidir.

Manevi iyilik

Hangi yaşta olursa olsun, kişinin kesintisiz yaşamdan beklenti ve amaçlarının olması, dinç ahlak değerlere ve ahlaka sahip olmasıdır.

Şehvetli iyilik

Başkalarına ve kendisine karşısında olan hislerini ve düşüncelerini anlayabilme ve onları paylaşma, şehvetli açıdan dengede olabilmeyi başarmaktır.