GAPS diyeti nedir ne işe fayda

Bağırsak ve psikoloji, tabi yandan kullanılması birincil bakışta tuhaf gelen kelimeler gibi görünse de bilim, günümüzde birçok çocuk ve yetişkinin muztarip olduğu psikolojik-psikiyatrik hastalıklarla otoimmün sistem kaynaklı fizyolojik sendromların kökeninde, hasarlı ve iletken bağırsak yapısı ile olağandışı bağırsak florasının yer aldığını kanıtladı.

Otizm, hiperaktivite-dikkat eksikliği, disleksi, dispraksi, buhran, şizofren, obsesif kompulsif bozukluklar ve epilepsi gibi psikiyatrik hastalıklarla öğrenme güçlüğü, yeme-içme bozuklukları gibi rahatsızlıkların, hasarlı bağırsak yapısı dolayısı ile beynin ve bedenin toksik etkiye maruz kalmasından kaynaklandığını gösteren Beslenme Uzmanı Emre Uzun, GAPS diyetinin işte bu önemli sorunların tedavisinde olumlu sonuçlar yarattığına dikkat çekiyor.

Sorun bağırsak sızıntısında

Adını ‘Gut And Psychology Syndrome’ kelimelerinin baş harflerinden bölge GAPS diyetinin Türkçe karşılığı ise ‘Bağırsak ve Psikoloji Sendromu’. Hasarlı bağırsak dokusundan sızan toksinler ile ağır metallerin yaşamsal organların yanı sıra beyne de yaptığı negatif etkiler GAPS’a yol açıyor.

GAPS diyetinin bağırsak astarının iyileşmesinin, dinç hayat sürmenin temelini oluşturduğu ilkesinden yola çıktığını vurgulayan Dyt. Uzun, “Bu diyetle sızıntılı bağırsak duvarı iyileşiyor, bu nedenle de akıntı kesiliyor. Sızıntının kesilmesiyle beynin yanı sıra vücuttaki bütün doku ve organlar maruz kaldıkları toksik etkiden kurtuluyor, bu sayede de psikolojik ve fizyolojik semptomlar ortadan kalkıyor” diyor.

GAPS diyetinin püf noktaları

Epeyce zorlayıcı görünen kural ve yöntemlere sahip olsa da yarattığı olumlu sonuçlar dolayısıyla GAPS diyeti bu hastalıkların tedavisi için büyük ağırlık taşıyor. Diyetisyen Emre Uzun, GAPS diyetinin beş püf noktası bulunduğuna uyarı çekiyor:

– Et suyu hazırlanırken, düdüklü tencerelerin besini yıkıma uğrattığı dikkate alınarak düşük ısıda, ağır ağır pişirme yöntemi seçim edilmelidir.
– Karbonhidratların kesilmesiyle meydana gelen enerji açığı yüzünden oluşan halsizliklerin tamir etmek için, havuç ve soğandan zengin sebze çorbalarının tüketilmesi yararlı olur.
– Doğal ve yeterince fermente olmuş peynir yenmelidir.
– Taze gıda satın alınmalı ve evde hazırlanmalıdır.
– Şeker bağımlısı çocukların şekere ihtiyacını eksilmek için evde yapılan fermente ürünleri tercih etmeleri özendirilmelidir.

GAPS diyetinin olmazsa olmazları

Dyt. Uzun, GAPS diyetinde içilen suyun bile önemli olduğuna, klor içerdiği için musluk suyu değil filtrelenmiş su kullanılması gerektiğine uyarı çekiyor. Yüksek miktarda un, şeker, glüten, renklendirici ve koruyucu içerdikleri için hazırlanmış ve işlenmiş gıdalardan uzak durulmasını da tavsiye ediyor.

Beslenme Uzmanı Emre Uzun Antre Diyeti, Tam Diyet ve Bütün Diyetten Çıkış elde etmek üzere üç bölümden oluşan GAPS diyeti sırasında kullanılabilecek beslenme gruplarını ve uyarı edilmesi gereken noktaları ise şöyle sıralıyor.

Kırmızı ve beyaz et: GAPS diyetinde aminoasitlerin, besleyici yağların, vitamin ve minerallerin günlük alımı önemlidir. Bu yüzden diyette et ve balık gibi nitelikli protein kaynakları yer almalıdır. Hem kuzu, dana-sığır, kümes hayvanı etlerinin yağları, bağışıklık sistemini güçlendirici, sinir sistemini koruyucu etkiye sahiptir. Bunları pişirirken akışkan yağlar ve tereyağı kullanılabilir. Soğuk sızma zeytinyağını ise çiğ olarak tüketmekte avantaj vardır.

Tahıllar-baklagiller: Kuru fasulye, lima fasulyesi, mercimek ve bezelye haricindeki tüm baklagiller, GAPS hastaları için aşırı nişastalıdır ve uzakta durulması gerekir. Keza soya fasulyesi, maş fasulyesi, nohut, fasulye filizi, bakla gibi nişastalı bakliyatın bu diyette yeri yoktur. Kuru fasulye, mercimek ve bezelyeyi 12 saat suda bekletmeli, bekletme suyundan adamakıllı arındırdıktan pişirmelidir; ishal durumunda bu besinler tüketilmemelidir. Glüten içerikli tahıllar ve tahıl ürünleri kullanılmamalıdır.

Süt ve süt ürünleri: Süt ve süt ürünleri kullanımına başlamadan önce mutlaka alınganlık testi yapılmalıdır. GAPS diyeti uygulayan hastaların yapıları alerjiye açık hale geldiğinden yalnızca fermente edilmiş süt ürünleri kullanılabilir. Bağırsak sendromu söz konusu olduğu için laktozsuz süt tüketilmesi gerekir; yoğurt, ekşi krema ve doğal peynir gibi fermente süt ürünleri süt şekeri içermez. öte taraftan yoğurt ile kefirin evde yapılması, asgari 24 saat fermente edilmesi ve dikkatli bir şekilde, adım adım tüketilmesi gerekir. Doğal ve yeterince fermente olma koşuluyla tüm peynirler GAPS diyetine uygundur. Peynir altı suyu daha az süt ürünü proteini içerir, genellikle iyi tolere edilir ve bağırsakta iyileşme sürecini başlatır.

Yumurta: Vitamin, mineral, temel aminoasit ve yağ asidi gibi GAPS hastalarının eksikliğini çektiği çok sayıda beslenme öğesini yumurta sağlar. Keza iyi bir magnezyum ve çinko kaynağıdır, sinir sistemi için gerekli B12 vitamini bakımından da zengindir.

Meyve-sebzeler: Enginar, brokoli, kabak, patlıcan, ıspanak, karnabahar, lahana gibi nişastasız sebzelerin tüketimi uygundur. Dolayısıyla patates, yer elması, yabani havuç gibi nişastalı sebzelerin bu diyette yeri yoktur. Taze hazır meyve-sebze suları tüketilebilir. giderken perhiz sırasında ishal meydana gelebileceğinden, ishal geçene dek sebzeler kabuksuz, çekirdeksiz şekilde ve iyice haşlanarak tüketilmelidir. İshal esnasında meyve tüketimi uygun değildir. İshal hafiflemeye başladıkça meyveler haşlanarak, en ince ayrıntısına kadar geçince de bayağı olarak tüketilebilir.

Kuru yemişler: Fındık, ceviz, badem, ay çekirdeği, kabak çekirdeği, kaju gibi yağlı tohumlar, kavrulmamış-tuzlanmamış olarak yerinde porsiyonda tüketilebilir.

Tatlılar: Şeker, bağışıklık sistemini negatif etkilediği için bu diyette yer alamaz. Doğal ve olabildiğince eksik operasyon görmüş bal tercih edilebilir.

Örnek mönü

Dyt. Emre Uzun, psikolojik ve fizyolojik sorunlar sona erdiği vakit bütün geçiş diyetine geçilebildiğini vurgulayarak misal bir GAPS diyeti menüsü de veriyor. Güne, içerisine limon sıkılmış su veya taze bıkkın havuç suyu ile başlanabilir. Herhangi bir meyvenin veya sebzenin suyu tüketilebilirse de tedavi edici özelliği yüksek olan havuç, pancar, kereviz, lahana gibi sebzeler özellikle önerilir.

Kahvaltı: Tercihe kadar pişirilmiş yumurta (omlet seçim edilecekse sızma zeytinyağı ile yapılmalı), söğüş sebze (domates, salatalık, soğan), limonsu zencefil çayı ve kabuklu yemiş unuyla yapılmış ekmek.

Ara öğün: 1 su bardağı kefir.

Öğle yemeği: Kıymalı ıspanak, 1 kase yoğurt

Ara öğün: 1 su bardağı sebze suyu.

Akşam yemeği: Izgara et, haşlanmış brokoli, avokado (sızma zeytinyağı, taze bunalmış limon suyu), 1 su bardağı kemik suyu.

Ara öğün: 1 su bardağı laktozsuz süt