Gluten sadece yediklerinizde yok

İshal oldunuz, şipşak kilo veriyorsunuz ve sürekli karnınız ağrıyor. Çölyak hastası olduğunuz aklınıza gelir mi? Hastalığın sıra dışı şikâyetlere ortaya çıktığında teşhisinin vakit alabildiğini söyleyen İstinye Üniversite Hastanesi Medical Park Gaziosmanpaşa Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. İbrahim Ertuğrul, “Çölyak hastaları buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan glutenden uzaktan durmalı. Lakin gluten yalnızca yediklerimizde yok ki… Diş macunundan kremlere, hatta karton bardaklara değin öyle fazla şeyde gluten var” dedi.

Türkiye’de sıradan 750 bin çölyak hastası var ve hastalığın oluşumunda genetik faktörler etkili… Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan gluten proteininden uzaktan durarak beslenmek ise çölyak hastalığının tek tedavisi olarak biliniyor. İstinye Üniversite Hastanesi Medical Park Gaziosmanpaşa Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. İbrahim Ertuğrul, çölyakla ilgili merak edilenleri anlattı.

Başka hastalıklarla karıştırılıyor

Çölyak hastalığı, yaşam boyu sürekli bir yiyecek alerjisidir. Vücudun verdiği tepki neticesinde 12 parmak bağırsak yapısı bozulur ve ince bağırsağın özellikle başlangıç kısmı adi yeteneğini kaybeder.

– Hastalık ishal, kilo kaybı, bulantı kusma, karında sancı, iştahsızlık gibi şikâyetlerle seyredebilir. Fakat sıra dışı şikâyetlerle seyrederse bu durumda hasta değerlendirilirken çölyak hastalığı tanısı konulamayabilir.

– Kansızlık, kemik erimesi (osteoporoz), hipokalsemi (kandaki kalsiyum seviyesinin düşük olması), karaciğer enzim yüksekliği ve bir takım nörolojik hastalıklarda bu durumları yapan niçin olarak ayırıcı tanıda çölyak hastalığı da düşünülmelidir.

Çölyak hastalığının tanısı hastanın şikâyetleri, muayene bulgusu, kan tetkikleri ve endoskopik olarak alınan biyopsi sonuçlarına tarafından konulur. Rahatsızlık tanısını koyabilmek için hekimin bu hastalığı da düşünmesi, akla getirmesi gerekir.

Glutensiz beslemek yetmez

Fiilen çölyak hastalığı, teşhis edilene dek bir hastalık, tanı edildikten daha sonra bir hayat biçimidir. Tedavisi diyetten glutenin mutlak olarak çıkarılmasından ibarettir. Bu uyarı gerektiren bir durumdur. Çünkü gluten içeren tahıllar bilinmektedir. Ama ilgisi olmayan bazı gıdalarda katkı maddeleri olarak gluten kullanılabildiğinden aldatıcı olabilmektedir.

– Yiyecek teknolojisinde, hap ve kozmetik sektöründe koruyucu, koyulaştırıcı, yapıştırıcı, kıvam artırıcı, nem bağnaz ve raf ömrünü uzatıcı özellikleriyle buğday unu çoğunlukla tercih edilir. Bu yüzden diş macunundan konservelere değin alınan her ürünün etiketine, içeriğine uyarı edilmelidir. Mesela küp şekerde bile gluten olabileceği unutulmamalıdır.

– Kozmetik ürünler, kremler gluten içerikleri yönünden tedbirli kullanılmalıdır.

Bu yüzden hasta perhiz yaptım zanneder fakat gluten almaya devam eder. Çölyak hastası, mükemmel bir etiket okuyucusu olmalıdır. Etiketsiz gıda tüketiminde de çok uyarı etmelidir.

Mektup kapsamında da var

Gluten içermeyen tahıllar mısır ve pirinçtir. Diyetteki ana tahıl grubunu bunlar oluşturur.

– Tüm sebzeler, bütün meyveler, bütün bakliyatlar, tüm katkısız yağlar, yumurta, bal, reçel, toz şeker, zeytin, et, balık, tavuk rahatlıkla tüketilebilir. Mısır, pirinç, patatesin hem kendileri keza de unları beslenme hazırlamada kullanılabilir.Buğday, arpa, çavdar ve yulaf katkılı hiçbir ürün alınmamalıdır.

– Salça, ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana, hazırlanmış çorbalar, köfte harçları, sirke, çikolata, puding, sakız, mayonez, dondurma, bazı peynirler, tuzlu, soslu kuruyemişler gibi gıdaların bazılarında gluten bulunabilir.

Unun bulaştığı her şeyde var

Kenarları yapışkan mektup zarflarında da gluten olduğundan yalanmamalıdır. Karton bardakların kenarlarındaki kıvrık kısımlarda da gluten vardır. böylece çölyak hastaları plastik ya da köpük bardakları kullanabilir.

– Yemeklerin içeriği kadar mutfakta glutenle bağlantı edilmemesi de çok önemlidir. Glutenle bulaşma olmamalıdır.

– Ekmek kırıntıları sıçramamalı, unlu gıdaların kızartıldığı yağda pişirilmemelidir.

– Unlu bir yemekte kullanılan aynı kaşık / bıçak yıkanmadan kullanılmamalıdır, benzer ızgarada tamamen temizlenmeden pişirilmemelidir. Diğer aile bireyleri eğitilmeli, halden anlayan ve sabırlı olmalıdırlar.

Bu kurallara kesinlikle uyulmalıdır. En ufak bir yanlışlığın veya kaçamağın nelere mal olabileceği unutulmamalıdır. Glutensiz diyetin en kayda değer noktası hastanın kendisini yönetmesidir. Yani evde ve dışında dinç seçimler yapmaktır.